Ortaklar kooperatifi nasıl denetler?

Kooperatif yöneticilerinin amaçları doğrultusunda gösterdikleri çalışmaların yeterli olup olmadığı, ne ölçüde amaca ulaşmaya imkân vereceği, aksaklıklar varsa bunların tespiti ortakların bizzat yapacakları denetleme ile tespit edilebilir. Ortaklar kooperatif yönetimine karşı ilgisiz kalırlar, yöneticilerin girişimlerini yakından izlemezlerse, kooperatif amacına ulaşamaz ve devlet başta olmak üzere kamu teşekküllerine yük olmaya ve sonunda dağılmaya mahkûm olur. Kanunlarımız, kooperatif ortaklarına denetim yapmaları için yeterli hak tanımıştır. Ortaklar kooperatifi aşağıda belirtilen olanaklardan yararlanarak denetleyebilirler. a) Bilgi edinmek yolu ile denetim yönetim kurulunun yıllık gelir-gider farkının dağıtım şekli hakkındaki tekliflerini ihtiva eden "yıllık çalışma raporu ve denetçiler raporu genel kurulun yıllık toplantısından" en az on beş gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile kooperatif merkezinde ve varsa şubelerinde ortakların tetkikine amade tutulur. (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu madde 24/l). Talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesi mecburidir (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu madde 24/II). Ortakların bilgi edinmek hakkı, ana sözleşme veya kooperatif organlarından birinin kararıyla bertaraf edilemez veya sınırlandırılamaz (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu madde 24/III). b) Özel izin ile defterleri tetkik etme hakkı almak için ortakların genel kuruldan izin kararı çıkarması gerekir. Bu izne bağlı olarak kooperatifin ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususlarını inceleyebilirler (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu madde 25/I). c) Genel kurul toplantısına katılarak kanun ve ana sözleşme ile tespit edilen yükümlülüklerini yerine getiren ortaklar kooperatif faaliyetleri hakkında konuşmak, önerilerde bulunmak, oyunu kullanmak suretiyle denetleme imkânı bulabilirler (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu madde 26). Fakat aynı maddede genel kurula katılabilmek için, kooperatife en az "üç ay önceden ortak olma" şartı aranmaktadır. d) Dava hakkından yararlanarak ortaklar genel kurul kararlarının kanuna, ana sözleşme hükümlerine ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu iddiasıyla iptal davası açabilirler. Davayı açabilmek için genel kurul toplantısını izleyen günden başlayarak 1 ay içinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvuru şarttır (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu madde 53). Buradaki 1 aylık süre hak düşürücü bir süredir.